Οι κακές συνήθειες δεν είναι εχθροί που πρέπει να πολεμήσουμε, αλλά καθρέφτες που μας δείχνουν κάτι πιο βαθύ: μια ανάγκη που κάποτε καλύφθηκε, αλλά σήμερα έχει χάσει το νόημά της. Κάθε φορά που επιστρέφουμε σε μια συνήθεια που δεν μας ωφελεί, στην πραγματικότητα προσπαθούμε να βρούμε ανακούφιση, έλεγχο ή σταθερότητα.

Η πρώτη στρατηγική, λοιπόν, δεν είναι η άρνηση· είναι η παρατήρηση. Δείτε τη συνήθειά σας όχι ως λάθος, αλλά ως μήνυμα. Μόνο έτσι θα καταλάβετε τι προσπαθεί να σας πει.

Η δεύτερη στρατηγική είναι να αποφύγετε την ενοχή. Όσο περισσότερο κατακρίνετε τον εαυτό σας, τόσο πιο ισχυρή γίνεται η παλιά σας συνήθεια. Η ενοχή τροφοδοτεί τον κύκλο επανάληψης, γιατί ενισχύει το άγχος — και το άγχος αναζητά τη γνωστή του διέξοδο. Αντί να πιέζεστε να “κόψετε” κάτι, δοκιμάστε να το παρατηρήσετε με καλοσύνη. Η συνειδητότητα είναι πάντα πιο αποτελεσματική από την αυστηρότητα. Όταν δείτε τη συμπεριφορά σας με αποδοχή, το σώμα χαλαρώνει, ο εγκέφαλος σταματά να αντιστέκεται και δημιουργείται χώρος για επιλογή.

Η τρίτη στρατηγική είναι να κατανοήσετε τη λειτουργία του νου. Ο εγκέφαλος δεν “διαγράφει” συνήθειες· δημιουργεί νέες διαδρομές που σταδιακά αντικαθιστούν τις παλιές. Οι νευρώνες που ενεργοποιούνται μαζί, τείνουν να συνδέονται μεταξύ τους — κι έτσι γεννιούνται οι αυτοματισμοί. Αν θέλετε να αλλάξετε κάτι, χρειάζεται να επαναλάβετε κάτι διαφορετικό, ώσπου να γίνει εξίσου οικείο. Αν, για παράδειγμα, καταφεύγετε στο φαγητό όταν αγχώνεστε, βρείτε έναν άλλο τρόπο να εκτονώσετε την ένταση — έναν περίπατο, μερικές αναπνοές, ένα τηλεφώνημα σε φίλο. Δεν “κόβετε” τη συνήθεια· τη μεταμορφώνετε.

Η τέταρτη στρατηγική αφορά τη συναισθηματική απελευθέρωση. Οι συνήθειες είναι δεμένες με συναισθήματα, όχι με λογική. Αν μια συνήθεια παραμένει, είναι επειδή κουβαλάει μέσα της μια ιστορία. Ίσως χρειάζεται να συγχωρήσετε κάτι, να αποδεχθείτε κάτι ή να αφήσετε πίσω μια παλιά πεποίθηση. Η αλλαγή έρχεται όταν σταματάμε να πολεμάμε το παρελθόν και αρχίζουμε να του δίνουμε ένα νέο νόημα. Το να αναγνωρίσετε ότι “εκείνη τη στιγμή έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα” είναι μια πράξη εσωτερικής απελευθέρωσης. Από τη στιγμή που δεν είστε πια ο ίδιος άνθρωπος, δεν χρειάζεται να συνεχίζετε με τους ίδιους μηχανισμούς.

Η πέμπτη στρατηγική είναι η αντικατάσταση. Η ενέργεια που αφαιρείτε από μια παλιά συμπεριφορά χρειάζεται να διοχετευθεί κάπου αλλού. Αν δεν της δώσετε νέα διέξοδο, θα επιστρέψει στην ίδια ρουτίνα. Αν όμως της προσφέρετε μια νέα επιλογή — κάτι που συνδέεται με ικανοποίηση και ασφάλεια — το μυαλό θα αρχίσει να την ακολουθεί φυσικά. Αν, για παράδειγμα, κάθε φορά που νιώθετε ένταση επιλέξετε να κάνετε δέκα βαθιές αναπνοές ή να γράψετε δύο γραμμές σ’ ένα τετράδιο, σε λίγες εβδομάδες ο εγκέφαλος θα αναγνωρίζει αυτή τη νέα πράξη ως τον “δρόμο της ηρεμίας”.

Η έκτη στρατηγική είναι η συνέπεια. Οι αλλαγές δεν χρειάζονται ένταση, χρειάζονται ρυθμό. Μια νέα συμπεριφορά χρειάζεται χρόνο για να εγκατασταθεί — περίπου 60 έως 90 ημέρες, ανάλογα με τον άνθρωπο και το περιβάλλον του. Οι νευρικές συνδέσεις ενισχύονται με κάθε επανάληψη, και σταδιακά η νέα συνήθεια γίνεται φυσική. Αν κάποια μέρα “πέσετε έξω”, μην το δείτε ως αποτυχία· είναι μέρος της διαδικασίας. Η συνέπεια δεν σημαίνει τελειότητα — σημαίνει να επιστρέφετε ξανά και ξανά στην πρόθεσή σας.

Αφού καλλιεργήσετε τη συνέπεια, έρχεται η στιγμή να στραφείτε προς τα μέσα. Γιατί κάθε νέα συμπεριφορά χρειάζεται ένα εσωτερικό πλαίσιο για να ριζώσει· χρειάζεται μια ταυτότητα που να τη στηρίζει.

Η έβδομη στρατηγική είναι η ταυτότητα. Δεν είστε κάποιος που “προσπαθεί να κόψει μια κακή συνήθεια”. Είστε κάποιος που επιλέγει διαφορετικά. Αυτή η φράση αλλάζει τα πάντα, γιατί μετακινεί το κέντρο βάρους από τη συμπεριφορά στην αυτοεικόνα. Αν βλέπετε τον εαυτό σας ως “άνθρωπο που φροντίζει το σώμα του”, δεν θα χρειάζεται να “θυμάστε να μην καπνίσετε”· απλώς δεν θα ταιριάζει πια στη νέα σας ταυτότητα. Οι πράξεις ακολουθούν πάντα την εσωτερική μας εικόνα.

Και τώρα που η νέα σας στάση έχει αρχίσει να σταθεροποιείται, αξίζει να τη δείτε μέσα στο ευρύτερο σύστημα της ζωής σας. Γιατί η αληθινή αλλαγή δεν συμβαίνει μόνο στο μυαλό — αγγίζει κάθε διάσταση της ύπαρξης.

Η όγδοη στρατηγική είναι να συνδέσετε την αλλαγή με τις πέντε διαστάσεις της ανθρώπινης φύσης.

• Στη σωματική διάσταση, η νέα συνήθεια δίνει ενέργεια και υγεία.
• Στη νοητική, καλλιεργεί αυτοπαρατήρηση και καθαρή σκέψη.
• Στη συναισθηματική, μειώνει την ενοχή και ενισχύει την αυτοπεποίθηση.
• Στην πνευματική, συνδέει την αλλαγή με έναν βαθύτερο σκοπό.
• Και στην κοινωνική, σας επιτρέπει να λειτουργείτε με περισσότερη παρουσία και εμπιστοσύνη στις σχέσεις σας. Η αλλαγή γίνεται τότε ολιστική — ένα σύστημα σε ισορροπία.

Και τέλος, θυμηθείτε: το ζητούμενο δεν είναι να είστε “χωρίς κακές συνήθειες”, αλλά να ζείτε με συνείδηση επιλογής. Οι συνήθειες δεν χάνονται· μεταμορφώνονται όταν πάψουμε να τις κρίνουμε και αρχίσουμε να τις ακούμε. Εκεί βρίσκεται η αληθινή ελευθερία: στο να δίνουμε νέο ρυθμό στις πράξεις μας, ώσπου να συμβαδίζουν με τον άνθρωπο που επιλέγουμε να γίνουμε.

Φράση-Άγκυρα:
«Δεν χρειάζεται να πολεμήσεις τη συνήθεια· αρκεί να της δείξεις έναν νέο δρόμο.»